Нисэхийн дуу

Жилдээ хvрэмгvй газарт
Єдєртєє нисээд ирэхээр
Мєнгєн цагаан хvлэг минь
Дvvлж явна хє
Мєнгєн цагаан хєлгєє бариад
Дуулж явна би хэмээн эхэлдэг уянгалаг сайхан аятай, нисэгчийн золбоо хийморийг сэргээсэн гайхамшигтай дууг мэдэхгvй монгол хvн байхгvй гэхэд ер хэтрvvлсэн болохгvй буй заа.

Эл гайхамшигтай сайхан дууны vгийг дууны шvлгийн хаан хэмээн алдаршсан яруу найрагч Лувсангийн Дагвадорж бичиж, Урлагийн гавьяат зvтгэлтэн, нэрт хєгжмийн зохиолч Товуугийн Насанбуян ая хийж ард тvмэндээ єргєн барьжээ. Яруу найрагч, хєгжмийн зохиолч хоёрын хосгvй авьяас билгээс мэндэлсэн энэ сайхан дуу зохиогдсон даруйдаа жигvvртэй юм шиг ард тvмний дунд тvгэн тархаж, хєгжмийн зохиолчийг ихэд алдаршуулсан билээ. Урлагийн гавьяат зvтгэлтэн Т.Насанбуянтай хєрєг ярилцлага хийхсэн гэж бодсоор яваад сая л нэг амжуулж байгаа минь энэ. Тvvнтэй хийсэн ярилцлагаа толилvvлъя.

-Шавийн эрдэм багшаас гэж vг байдаг. Уран бvтээлийн замд хєтєлж оруулсан багш нараа дурсвал ямар вэ?
-Дуртайяа зєвшєєрнє. Монголын урлагийн тэнгэрт од болон гялалзсан олон гайхамшигтай уран бvтээлчээр дуулаачийн эрдэм, хєгжмийн онол заалгасандаа олзуурхан баярлаж, хайрлан хvндэтгэж, тэднийхээ сэтгэл сэргэм сайхан уран бvтээл хийхсэн гэж сэтгэл, зvрхэндээ шатаж явдаг хvндээ би. Би уран бvтээлийн замаа 40 гаруй жилийн тэртээ мэргэжлийн дуучнаар эхэлсэн. Надад дуулаачийн эрдэм заасан багш нар гэвэл, Монгол Улсын Хєдєлмєрийн баатар, ардын жvжигчин профессор Ц.Пvрэвдорж, Ардын жvжигчин, профессор А.Загдсvрэн, Улсын гавьяат жvжигчин, дэд профессор Д.Жамьянжав, П.Цэвэлсvрэн нар юм шvv дээ. Харин театр, хєгжмийн болон урлагийн онолын багш нар маань гэвэл Ардын жvжигчин, тєрийн соёрхолт, удирдаач Ж.Чулуун, Соёлын гавьяат зvтгэлтэн Ж.Бадраа, Урлагийн гавьяат зvтгэлтэн Д.Лхаасvрэн, Улсын гавьяат жvжигчин Є.Рэнцэнноров, Урлагийн гавьяат зvтгэлтэн Ш.Эрдэнэбат, Ж.Шараа, Улсын гавьяат жvжигчин, дэд профессор Д.Жамьянжав, урлагийн гавьяат зvтгэлтэн, профессор П.Хаянхярваа, соёлын тэргvvний ажилтан Л.Даваахvv нар юм. Энэ алдартнуудын заасан эрдмийг ой ухаандаа хоногшуулж, олигтойхон сурч, гайгvй уран бvтээлч болох гэж хичээж зvтгэснийх єдий зэрэгтэй яваадаа баярлаж, багш нараараа бахархдаг. Би зарим багш нарынхаа тухай товчхон ярьж болох уу?

-Бололгvй яах вэ
-Би 1962 оны хоёрдугаар сард єдгєє улсын гавьяат жvжигчин болсон Цэрэндолгортой хамт Улсын ардын дуу, бvжгийн ансамбальд дуучнаар шалгуулан тэнцэж, бєєн баяр хєєр болцгоож байж билээ. Тэгэхэд бид хоёр хоёулаа ажилчин ангийн эгнээнээс урлагийн алтан тайзнаа гарч дуулах болсондоо тэгтлээ баярласан. Намайг найрал дууны багш , Зууны манлай уртын дуучин Ж.Дорждагва гуай, хєгжмийн зохиолч Д.Мяасvрэн багш нар дахин шалгаж, "тенор" юм гэлцсэнээ эрэгтэйчvvдийн цээл хоолойн хэсэгт хуваарилж, шууд дасгал сургуульд оруулж билээ. Маш єєр орчин, дуучдын яруу тунгалаг хоолой намайг бишрvvлж, гайхах, эргэлзэх, учраа олохгvй байдалд хvргэж байсансан. Би амьдралдаа анх удаа ардын дуу дуулж, ардын дуугаар хєглєгдєж дуучны замаа эхэлсэн.

Энэ vед Л.Цогзолмаа багш шинэ уран бvтээл "Говийн дуу", "Хангайн дуу", "Монгол хєгжмийн гайхамшиг" концертуудаа найруулан бvтээж, уран бvтээлч бvхнийхээ нєр их хєдєлмєр, авьяас билгийг оргилvvлан говь, хангайн vзэсгэлэнт байгаль, хvн ардынхаа аж амьдралыг дуу, хєгжим, бvжгээр илэрхийлж байгаа нь vлгэр домгийн юм шиг санагдаж байж билээ. Цоцо багш миний урлагийн анхны багш юм шvv дээ. 1963 оны тавдугаар сард дуулаачийн мэргэжлийн шалгалт єгч жинхэнэ дуучин болсон юм. 1964 оны хавар Монгол Улсын Хєдєлмєрийн баатар, ардын жvжигчин, профессор, нэрт дуучин Г.Хайдавын санаачилгаар Монголд анх удаа Улсын ардын дуу, бvжгийн театрын дэргэд дуулаачийн дээд сургууль студи байгуулагдаж, би анхны оюутнуудын нэг болсон юм. Оюутан байхдаа тєгєлдєр хуурыг илvvтэй сонирхож, чухам л єдєр шєнєгvй нvдээд суучихдагсан.

-Оюутан байхаасаа дуу зохиож эхэлсэн гэдэг байх аа?
-Тийм шvv. Гуравдугаар ангид байхад дуу бvтээх хvсэл тэмvvлэл оргилж "Миний жаргалан" гэдэг анхны дуугаа зохиолоо. Манай ангийн оюутан Байгаль гоцлон дуулж, охидууд олон хоолойн чуулгаар хамтран дууллаа. Энэ дуу удалгvй тvгэн дэлгэрч залуусын дуулах дуртай дуу болсон. Сургууль тєгсдєг жилээ Ж.Бадраа багштайгаа хамтарч ангийнхаа болон их, дээд сургууль тєгсч байгаа бvх оюутан залууст зориулж "Тєгсєх оюутны танго" дуугаа бvтээлээ. МУГЖ В.Оросоо дуулж тєдєлгvй тvгэн дэлгэрлээ. Мєн "Залуу нас сайхан аа" дуугаа зохиож, МУИС-ийн оюутан нэрд гарч мандаж байсан Рэнцэнханд дуулж маш их амжилтад хvрч байснаа дурсан санахад таатай байдаг юм. Энэ дуунуудыг одоо ч гэсэн оюутан залуус, миний шавь нар дуулдаг юм. Оюутан байхдаа тэмдэглэлт ой, vйл явдал, оюутан залуусын урлагийн vзлэг наадмуудад 4060 тvvнээс ч дээш 1000 хvртэл бvрэлдэхvvнтэй найрал дууг зохион байгуулж, vеийнхэндээ "багш" гэдэг хvндтэй нэрээр дуудуулж явлаа даа. Миний дуулаачийн анхны багш МУГЖ, дэд профессор Д.Жамьянжав багш маань эрдvv баргил хоолойтой, би цээл нарийн хоолойтой боловч хичээл заах vедээ тенор хоолойн оргил дээд єнгийг єєрєє дуулж сайн ойлгуулдагсан. Д.Жамьянжав багш маань одоо надтай хааяа уулзахдаа "чи сургуулиа дуулаач, найрал дууны багш, хєгжмийн зохиолч мэргэжлээр тєгссєн шvv" гэж цаашлуулдаг юм. Бодвол єєрєє л тэгж vнэлдэг хэрэг байх л даа. Тvvнээс биш би сургуулиа дуулаач, дууны багш мэргэжлээр тєгссєн юм.

-Сургуулиа тєгсмєгц багш болсон гэдэг байх аа?
-Тийм шvv. УАДБЧ-даа найрал дууны багшаар томилогдож, ардын урлагийг бие даан эзэмших, судлах сургах, хєгжvvлэх их vйлсэд хvчин зvтгэж, мэдэхгvй чадахгvйн зовлон бишгvй туулж, тvvнийгээ уйгагvй хєдєлмєр, хичээл зvтгэлээрээ даван туулж, багш хvн ямар их vvрэг хариуцлагатай байдгийг ухаарч билээ. Ардын дуу, олон ястнуудын євєрмєц бvтээлvvдийг дуучиддаа заан сургаж, дуулах ур чадвар эзэмшvvлж, тvvнийг нь хєгжvvлэх гэж хичээдэгсэн. Монголын ард тvмэн авьяас билэг тєгєлдєр дууч ард тvмэн. Дууч ард тvмнээсээ ялгарч сод євєрмєц дуулж байж л мэргэжлийн дуучин болдог юм.

-Урлагийн гавьяат зvтгэлтэн, яруу найрагч Ж.Бадраа гуай таны багш тєдийгvй хамтран зvтгэгч байсныг сайн мэдэх юм. Та хоёр олон уран бvтээл хамтарч хийсэн vv?
-Би оюутан байх цагаасаа багшийн хамгийн дотнын шавь болон тоогдож тvvгээр ч барахгvй олон жил хамтран уран бvтээл туурвисан шvv. Багшийн олон сайхан шvлгэнд би ая хийж олны хvртээл болгосон. Ж.Бадраа багшийн дуу бvхэн жигvvртэй юм шиг ард тvмний дунд дорхноо тvгэж сэтгэлийн цэнгэл эдлvvлдэг байсныг ард тvмэн андахгvй. Ж.Бадраа багш бид хоёр дуулаачийн томоохон бvтээл болох магтуу, романс, найрал дуу, эрэгтэй, эмэгтэй чуулга, цєєхvvл дуучид, хvvхдийн дуу болон гоцлол дуучдад зориулан 50 орчим дуу хамтран бvтээсэн юм. Бидний хамтарч бvтээсэн "Орь залуу нас", "Улаанбаатарын агаар", "Vзэсгэлэнт монгол", "Ном эрдмийн эх орон", "Гэгээн наран" зэрэг дуунууд одоо болтол дуулагдсаар байна. Багш дууны шvлгийг бичихдээ єєрєє сэдвээ сонгон бvтээж, хєгжмийн зохиолчдод єгєх, эсвэл хєгжмийн зохиолчийн аялгуу нотыг авч тохируулан бvтээх нарийн арга хэлбэрvvдтэй байлаа.

Нэг нот тактын хэмжээг ямар эгшиг гийгvvлэгчээр хослуулж яруусгахыг зєн билэгт ухаанаараа сонгон ёстой л авьяас онгодоороо vгийн гайхамшиг, хєгжмийн дуурьслаар бvтээдэгсэн. Энэ бvтээлvvд нь заавал амжилттай болно. Ж.Бадраа багш маань надад урлан бvтээхийн их ухаан, учир утга, уран сэтгэмж, авьяас билгээ хєгжvvлэхэд маш их нєлєєлсєн ачтан. Нэг єдєр багш маань "Чи Бадарууганд маань гитар зааж єг" гэдэг юм байна. Би дуртайяа зєвшєєрч тэр єдрєєс нь гитар зааж эхэлсэн. Б.Бадарууган заасан зvйлийг маш амархан сурдаг, ой сайтай хvvхэд байсан болохоор сайн гитарчин болсон шvv. Би, аугаа аав, авьяаслаг хvv хоёртой уран бvтээлээр холбогдсондоо бахархаж явдаг.

-Та хvvхдэд маш их хайртай хvн. Тийм ч учраас хvvхдэд зориулсан олон сайхан дуу зохиож, хvvхдийн найрал дууг олон жил удирдаж олон авьяастныг урлагийн алтан тайзан дээр тодруулж гаргасан ачтан. Энэ тухайд юу хэлэхсэн бол?
-Хvvхэд єхєєрдєм,сэтгэл булаасан халуун дулаан, зvрх, сэтгэл хєдєлгєсєн гэрэл гэгээ билээ. Би дуун бvтээлийнхээ амьдрал, хvvхдийн дуу хєгжим цаглашгvй их баяр баясгаланг ихэд дээдлэн єєрийн эрхгvй хvvхдийн дуун бvтээлд авьяас чадвараа сорин, амаргvй, санаснаар болохгvй нарийн утга учир бvхий аялгуунд тэмvvлж эхэлсэн юм. Хvvхдийн дуу зохиох миний эрхэм хvслийг хvvхдийн ертєнц єєрийн эрхгvй хєтєлсєн билээ. Би 1980-аад онд хvvхдийн "Нарны баясгалан" хамтлаг байгуулсан. Гурван vе дамжсан энэ хамтлаг миний хvvхдийн дуун бvтээлийг амилvvлсан хvvхдийн дууны гэгээн дуулал билээ. Би хvvхдvvдэд зориулж "Хvмvvс ээ, хvvхэд байх сайхан" дуугаараа анхны номоо нэрлэж, эл номдоо "Гэгээн наран",".Нарны баясгалан", "Тэнгэрт хоёулаа наадъя", "Єнє мєнхийн ээж", "Дэлхийн бvх хvvхдvvдийг дуудчихлаа" зэрэг олон дуугаа оруулж байлаа. Хvvхэд цэвэр тунгалаг, ариун нандин, алтнаас vнэтэй эрдэнэ билээ. Хvvхдийн дуу аз жаргалын мєнхийн хонх юм шvvдээ. Хvvхдийн найрал дууг олон жил удирдаж, нvд нь оч шиг гялалзсан дуунд дуртай зуу, зуун авьяаслаг охид, хєвгvvдэд олон дуу зааж, олон ч концерт найруулан тоглуулж, шавь нарынхаа авьяасыг хєгжvvлж, олон зуун авьяаслаг шавь нараа урлагийн алтан тайзан дээр гарч сайн дуучин болох замд хєтєлж оруулсандаа сэтгэл хангалуун явдаг.

-Та дєч гаруй жил урлагийн байгууллагуудад ажиллахдаа дуу, хєгжмийн хэдий хэр бvтээл туурвисан бэ?
-Дуу, хєгжим бол миний нэг амь, насан туршийн минь амьдрал юм. Би дуу, хєгжимгvйгээр нэг єдєр ч амьдарч чадахгvй болсон хvн. Дуугаа дуулж, хєгжмєє зохиож байхдаа би юутай ч зvйрлэшгvй жаргалтай байдаг. Би 40 гаруй жил урлаг, дуун бvтээлд бие, сэтгэлээ зориулж, монгол дууны урлагийг хєгжvvлэх ариун vйлсэд авьяас билгээ сорилоо. Хєгжмийн янз бvрийн тєрєл жанарын 500 гаруй дуун бvтээлээ туурвиж, нийтийн дууны уралдаанд хорь гаруй удаа тэргvvн байр эзэлж,"Орь залуу нас", "Хvмvvс ээ, хvvхэд байх сайхан", "Тэнгэрт дvvлсэн орь залуу нас" хэмээх нийтийн болон хvvхдийн дууны гурван тvvврээ хэвлvvлж ард тvмэндээ єргєн барилаа. Одоо нас єндєр болсон гэж єєртєє чєлєє зав єгєлгvй уран бvтээлээ туурвисаар байна. Би бvтээлийнхээ гол сэдвийг эх орон, амьдрал, ариун хайр, утга уянга, гэгээн vйлсэд зориулж ирсэн. Сансар огторгуйг илvvтэй сонирхон тэмvvлж, "Нисэгчийн гэргий дуу", "Ахан дvvс сансарт", "Юрий Гагарин", "Газар тэнгэрийн хvv", "Монгол хvv сансарт" зэрэг дуунуудаа бvтээсэн маань амьдралд дуулал болон гийж, миний эх орон, ард тvмэн дуун бvтээлийг минь алдаршуулан "Нисэгчийн дуу"-г минь цагаан гантиг чулуунд сийлэн хєшєє дурсгал болгон мєнхжvvлсэн. Энэ нь асар их урам зориг хайрлаж, авьяас чадвар, ариун хvслийг минь бадруулсан их хvндэтгэл билээ. "Нисэгчийн дуу"-нд минь босгосон цагаан гантиг хєшєє Чингис хаан нисэх онгоцны буудлын цэцэрлэгт сvндэрлэж байдагт vнэхээр баярлаж єєрєєрєє бахархах сэтгэл хааяа тєрдєг юм.
"Орь залуу нас", "Мичид шvргэх алтай", "Vзэсгэлэнт Монгол", "Ном эрдмийн эх орон", "Єнє мєнхийн ээж", "Миний нутаг сайхан аа", "Гэгээн наран", "Хvмvvс ээ, хvvхэд байх сайхан" зэрэг олон дуу минь одоо хvртэл хvмvvсийн зvрх сэтгэлд хоногшин vе дамжин дуулагдаж байгаад урам зориг минь сэргэж, оргилон тэмvvлж бvтээсээр єнєєг хvрлээ дээ.

-Та єєрийнхєє зохиосон энэ л миний нэрийг мєнхєлж сvлд дуу минь болно доо гэсэн дуунаасаа нэрлэхгvй юу?
-"Орь залуу нас", "Нисэгчийн дуу", "Мичид шvргэх Алтай" гурвыгаа таван зуу гаруй дуунаасаа онцолж миний сvлд дуу гэж ам бардам хэлнэ дээ.

-Та бол хэн гуайд ч ам бардам хэлэх олон зуун сайхан бvтээл туурвисан нэрт хєгжмийн зохиолч хvн. Улсаас ямар алдар цол, одон медалиар шагнуулж байв даа?
-Монгол Улсын урлагийн гавьяат зvтгэлтэн, Алтан гадас, Хєдєлмєрийн гавьяаны улаан тугийн одон, Монгол улсын соёлын тэргvvний ажилтан, МVЭ-ийн соёлын тэргvvний ажилтан,хvvхдийн тєлєє байгуvллагын алтан медалиудаар энгэрээ цоолж, урлаж бvтээх урам зориг бадарч, онгод хийморь сэргэж явж дээ.

-Нэртэй хєгжмийн зо¬хиолч гадаадад олон удаа томилолтоор явсан биз дээ?
-Узбек, Чехословак, БНСУ-д болсон залуучуудын их наадам, алтан намар, хаврын наадмын тєлєєлєгчєєр оролцож, хуучин ЗХУ-ын Москва, Ленинград, хуучнаар Иванова хотуудад уран бvтээлийн томилолт, Тувагийн Сияан чуулгад найрал дууны мэргэжилтэн багшаар ажиллаж байлаа.

ДУУНДАА ГАНТИГ ЦАГААН ХЄШЄЄТЭЙ ХЄГЖМИЙН ЗОХИОЛЧ Т.НАСАНБУЯНГИЙН АНД НЄХДИЙНХ НЬ СЭТГЭЛИЙН VГСЭЭС СИЙРVVЛЬЕ

Яруу найрагч Ж.Саруулбуян
Намайг дууны яруу найрагт анхлан уруу татсан хvн бол Т.Насанбуян. Дєнгєж дээд сургууль тєгссєн шаврай бандийг тоож, дууны шvлгийг ингэж бичдэг юм хэмээн зааж зєвлєж, анхны шvлгэнд минь аялгуу оруулсан эрхэм хvн. Бид хоёр анх уран бvтээлээ хvvхдийн дуугаар эхлэв. Насаа маань тэр vед МVЭСТО-д хvvхдийн найрал дууны бvлгэм ажиллуулдаг байсан. Наяад оны эхээр МРТУХ, Монголын хєгжмийн зохиолчдын холбоотой хамтран нам, эх орны сэдэвт дууны уралдаан зарлав. Тvvнд хvчээ сорьё, би чамайг залуу гэхгvй сонгож байна. Хvvхдийн найрал дуулах шvлэг бич гэв. Би бодож, бодож "Хvvхэд бидний найрамдал" гэдэг шvлэг бичсэн. Бид хоёрын дуу гуравдугаар байранд орсон юм. Урам зориг эндээс л эхэлж бадрав.Дараа нь бид хоёр хvvхдийн гоцлолтой найрал дуугаар "Алтан намар" наадамд оролцож тэргvvн байранд оров. "Эх орны тариа" гэдэг дууг Т.Насанбуянгийн охин Соёнгийх гоцолж, хvvхдийн найрал дуулж билээ.

Сэлэнгэ аймгаас Сэлэнгэ мєрний сэдэвт дууны уралдаан зарлаж Улаанбаатарын аялгуу, шvлэг бичдэг бараг бvх хvн тийш нэг,нэг дуучин чирэн одлоо.Бид хоёр ч хоцорсонгvй "Єргєн сэлэнгэ" нэртэй дуу бичиж, дуучин Мєнхшvрт єгєєд явуулав. Хэд хоногийн дараа Мєнхшvр бид хоёрыг тусгай байранд оруулчихаад шагналыг нь авчирч єгч билээ. Бид хоёр Чингис хааны тухай, тvvний "Эр хоёр загал"-ын тухай дуунууд бичлээ. Тэр дуунуудыг маань Жамьянжав, Гантємєр, Баасанхvv нараас эхлээд олон дуучин дуулж урын сандаа оруулав. Ж.Бад¬раа гуай бид хоёрын "Чингис хаан", "Эр хоёр загал" зэрэг дууны vг,аяыг сvрхий болсон шvv гэж магтаж билээ. Хэр баргийн юм тоодоггvй Ж.Бадраа багш ингэж vнэлсэн нь бид хоёр дуугаа мэргэжлийн байгууллагуудаар батлуулснаас илvvд vзэн бие, биеэ багахан тоосон. Насаа бол vргэлжийн залуу, бадрангvй сэтгэлгээтэй, амьдралын муу муухайг vл огоорогч, цагаан цайлган, хэт дэврvvн, хийсвэрлэг бодолтой хvн. Ийм хvн орчлонд олон байдаг бол муу муухай гэж хаана ч байхгvй гэмээр. Тvvний сэтгэл нь огторгуй хурмаст, уулсын оргил, хvслийн vл гvйцэлдэх єндєрлєг юм.

Урлагийн гавьяат зvтгэлтэн, профессор П.Хаянхярваа
Товуугийн Насанбуян бидэн хоёр багш шавийн барилдлагатай болсоор 40 гаруй жил болжээ. Миний ажигласнаар Т.Насанбуянд хэдэн онцлог бий. Юуны тvрvvнд тэр 96 зооглоод байгаа ээжийгээ бурханчлан шvтэж, хайрлан хvндэтгэдэг нь хэн бугайгаас ч онцгой. Удаахь онцлог нь хvvхдvvдтэй хэл амаа хялбархан ололцдог, тэдэн шигээ мєнхийн баясгалантай, сониуч, дэвэргэн, итгэмтгий. Дараахь онцлог нь тvvний бvхий л амьдрал нь дуу болой. Т.Насанбуян, дуу хоёрыг салгаж ярих аргагvй. Персийн их найрагч Низами "Vг зvрх сэтгэлээс тєрж, зvрх сэтгэлд тусмуй" гэсэнчлэн Т.Насанбуянгийн ая дуу тvvний зvрх сэтгэлд тєрж, ард олны зvрх сэтгэлд онож тусдаг увдистай. Тэрбээр 500 гаруй сайхан дуутайг бид мэдэх бєлгєє.

2006 оны тэр нэг тэмдэглэлт єдєр Т.Насанбуянгийн бичсэн "Тэнгэрт дvvлсэн орь залуу нас" хэмээх хорь гаруй хэвлэлийн хуудас номын талаар ярилцаж суутал харилцуурын дохио жингэнэж, намайг сураглаад Т.Насанбуянд Монгол улсын урлагийн гавьяат зvтгэлтэн цол олгохоор болсныг мэдэгдэхэд би сэтгэл догдлон Т.Насанбуяндаа харилцуураа шилжvvлж, энэ баярт мэдээг єєрєє сонсох боломж олгосон юм. Гэтэл тэрбээр хvvхэд мэт хєєрєн баярлаж, бараг л єрєєний адар хvртэл цовхрон "Ура" хашгирч догдолсон сэтгэлээ илэрхийлж ахуйг харан баясах завшаан надад тохиосон билээ. Урлагийн гавьяат зvтгэлтэн хєгжмийн зохиолч, нийтийн дууны эзэн, найрал дуу нэн ялангуяа хvvхдийн найрал дууны нэрт багш, удирдаач Т.Насанбуянгийн уран бvтээл ид эрчтэй, урамтай,ухаалаг vедээ єрнєж байна. Дуу бол хєгжмийн урлагийн тулгын гурван чулууны нэгэн. Дуунаас дуурь ургадаг жамтай. Иймд та бид ойрын ирээдvйд Т.Насанбуянгийнхаа анхны дуурийг шимтэн vзэж, сонсох гэгээн найдвар байгаа шvv.

Олон улсын сэтгvvлч, яруу найрагч, шинжлэх ухааны доктор Б.Дашзэвэг
Миний найз Т.Насанбуян Монголын ард тvмний хувь заяагаар тєрсєн, тэнгэрийн хvн гэж бахархаж явдаг шvv. Монголын хєх тэнгэрт нисэх онгоцны сvvн цагаан зам зурайхыг хараад анд минь ээжийнхээ мєємєнд тэмvvлсэн нялх хvvхэд шиг хєєрєн баясдаг гээч. Тэгээд ч ард тvмний маань зvрхэнд гуч гаруй жил уянгалж байгаа "Нисэгчийн дуу" тvvний авьяас билгээс тєрєєгvй харин єєрєє тэр гайхамшигтай сайхан аялгуунаас тєрсєн юм шиг хєєрєн баясдаг хvн дээ. Энэ сайхан дуу нь хvн бvрт жигvvр ургуулах шиг болдог шvv дээ. Тэр утгаар нь авч vзвэл анд минь тэнгэр заяатай, тэнгэрийн хvv яах аргагvй мєн. Т.Насанбуянгийн зохиосон нийтийн дуу эх орны минь єнцєг булан бvрт тєдийгvй хилийн чанадад уянгалж байдаг юм билээ. Эх орон, элгэн тvмнээ санасан нутаг нэгтнvvд маань хэдэн жилийн ємнє алс холын Парис хотод нэгнийдээ цуглаад Т.Насанбуянгийн дуугаар "Улаанбаатарынхаа гудамжаар алхалж", "Орь залуу нас"-аар жигvvрлэнхэн, "Мєнгєн цагаан хєлгєє бариад" дvvлж явахыг нь сонсоод нутгаа санасан сэтгvvлч би нулимстай нvдээрээ инээн баясч явлаа.

Тєгсгєл
Товуугийн Насанбуян ард тvмнийхээ зvрхэнд зул болон гэрэлтсэн авьяас билэг тєгєлдєр хєгжмийн зохиолч, найрал дууны багш, цээл сайхан хоолойтой дуучин. Тэрбээр зохиосон дуу бvхнээ єєрєє аялан байж, ая данг нь тааруулна. Зарим дууныхаа шvлгийг єєрєє бичиж уянгалаг сайхан ая хийж, дуу хууранд дуртай ард тvмэндээ єргєн барьжээ. Товуугийн Насанбуян урьд ємнє хийсэн бvтээлvvдээсээ илvv сайхан бvтээл хийхсэн гэж цаг vргэлж сэтгэл зvрхэндээ шатаж, эрэл хайгуул хийж, алжаал ядралыг умартан ажилладаг хєдєлмєрч нэгэн. Дотнын анд минь шинэ оны босгон дээр миний бичсэн "Насны ганцхан хань" гэдэг дууны vгэнд минь тун чиг уянгалаг сайхан ая хийж намайг ихэд баярлуулсныг єгvvлэх юун. Тvvний сvлд болсон "Нисэгчийн дуу"-нд нь МИАТ-ийнхэн 2005 онд цагаан гантигаар хєшєє босгож хєгжмийн зохиолчийн суу алдрыг мєнхжvvлжээ. Амьддаа уран бvтээлдээ хєшєє босгуулна гэдэг хорвоод хосгvй хувь заяа буюу.

Сан.Пvрэв
Монголын зохиолчдын эвлэлийн шагналт зохиолч